آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان

منظور از شب یلدا چیست؟

ایرانیان نزدیک به چندین هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز را که درازترین و تاریک‌ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند.
آن‌ها طبق آداب و رسومی که دارند در این شب جشن می‌گیرند.
شب یلدا به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول دی ماه (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.
این شب در نیم کره شمالی با «انقلاب زمستانی» مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.

آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان

با به پایان رسیدن فصل پاییز و نزدیک شدن به اواخر آذر ماه اکثر مردم ایران در استان‌های مختلف خود را محیای یکی از آیین‌های کهن ایرانی یعنی شب یلدا یا به قول خراسانی‌ها شب چله می‌نمایند.
هدف از این رسم درگذشته، دور هم جمع شدن افراد خانواده و فامیل در طولانی‌ترین شب سال و مرور قصه‌ها و اشعار ایرانی است.
که متأسفانه امروزه با تجمل‌گرایی آمیخته شده است.

ما در این مقاله سعی داریم به آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان بپردازیم:

قدمت این آیین باستانی که در طولانی‌ترین شب سال برگزار می‌شود به هفت هزار سال پیش می‌رسد.
ایرانیان باستان آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند.
و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و بر این باور بوده‌اند که این شب، شب زادروز ایزدمهر یا میترا است.
فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می‌یابد.
آن‎ها برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند.

هندوانه نماد چیست؟

هندوانه به ‌عنوان نمادی کروی که درونش قرمز و برونش سبز است، سمبل خورشید محسوب می‌شود.
به ‌عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره چله قرار می‌گیرد و یادآور گرمای تابستان و حرارت است.
باور مردم بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد.

از دیگر آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان خوردن آجیل مخصوص که شامل پسته، بادام، گردو، فندق و میوه های خشک و شیرینی و میوه های گوناگون مانند انار است.
همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
این میوه‌ها که اغلب دانه‌های زیادی دارند، نوعی جادوی سرایتی محسوب می‌شوند.
انسان‌ها با توسل به برکت‌خیزی و پردانه بودن آنها، خودشان را نیز مانند آن‌ها برکت‌آور می‌کنند و نیروی باروری را در خویش افزایش می‌دهند.

گرفتن فال حافظ و شاهنامه خوانی از رسومات دیگر و همچنین آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان این شب است.
پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به بازگویی خاطرات، قصه‌گویی و شعرخوانی می‌پردازند تا از این ترفند برای جمع کردن خانواده در کنار هم استفاده کنند و شبی خاطره‌انگیز و به یاد ماندنی را در زیر کرسی به صبح برسانند.

آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان بسیار جالب است، تا انتها این مقاله همراه ما باشید تا با آیین شب یلدا بیشتر آشنا شوید.

آیا یلدا فقط مخصوص ایرانی‌هاست؟

طولانی‌ترین شب سال در هر فرهنگی به شیوه‌ای خاص جشن گرفته می‌شود.
یهودیان مراسمی به نام حنوکا دارند و این شب در میان مسیحیان بهانه جشن کریسمس شده است.
اما در برخی کشورها این شب دقیقاً به واسطه طولانی بودنش گرامی داشته می‌شود.
همزمان با ایرانیان که به حافظ خوانی و خوردن هندوانه مشغولند، مراسمی خاص برگزار می‌کنند.
در ادامه مقاله آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان به آیین شب یلدا بعضی از این کشورها می‌پردازیم.

• آمریکای جنوبی

مردم بولیوی، پرو و اکوادور در طولانی‌ترین شب سال مراسمی با عنوان طناب پیچ کردن خورشید دارند.
آن‌ها به سمت بلندی‌ها می‌روند و در مراسمی آیینی چنین وانمود می‌کنند که خورشید را به سنگ‌ها بسته‌اند تا روزها بلندتر شوند.
ارتفاعات ماچوپیچو نیز یکی از مهم‌ترین نقاط انجام این مراسم به شمار می‌رود.

• اسکاتلند

یکی از رسوم این شب در اسکاتلند برگزاری مراسم «اولین قدم» است.
جالب است بدانید این مراسم شباهت زیادی به کاسه‌زنی نوروز ایرانی‌ها دارد.
در آن، یک نفر با موهای بلند و سیاه رنگ در خانه همسایه‌ها می‌رود و از آن‌ها هدیه‌هایی مثل: نمک، نان، نوشیدنی، پودینگ میوه، شیرینی، شکلات و غیره طلب می‌کند.
اسکاتلندی‌ها به این شب گمانی (Hogmanay) می‌گویند و مراسم آن را از نیمه شب به بعد آغاز می‌کنند.

• شرق آسیا

در شرق آسیا و در میان ژاپنی‌ها، چینی‌ها، کره‌ای‌ها و مردم فیلیپین و تایلند و ویتنام مراسمی با نام دونگ‌ژی برگزار می‌شود.
یکی از مهم‌ترین رسوم سنتی به شمار می‌رود.
این مراسم از غروب روز آخر پاییز آغاز می‌شود و تا پاسی از شب ادامه دارد.
خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و غذایی به نام تانگ یوآن و کوفته برنجی نوش جان می‌کنند.
این غذاها در فرهنگ شرق آسیا، نماد همبستگی و اتحاد خانواده هستند.

کره‌ای‌ها مایع مخصوصی را در آخرین روز پاییز در اطراف خانه خود می‌پاشند تا ارواح خبیث و نیروهای شر را دور کنند.
ریشه این کار به افسانه قدیمی کره باز می‌گردد که می‌گوید در آخرین روز پاییز روح یک شکارچی به خانه روستاییان می‌آید تا طعمه فصل سرمایش را بیابد.

ژاپنی‌ها مراسمی به نام حمام مرکبات را برگزار می‌کنند تا هم نیروهای منفی را از خود دور کنند و هم از سرماخوردگی در امان بمانند.
حمام مرکبات در گذشته غوطه‌ور شدن در وان مرکبات را شامل می‌شد اما امروزه مردم در وانی حمام می‌کنند که داخل آن چند لیمو و پرتقال شناور باشد.

• پاکستان

شب یلدا برای پاکستانی‌ها زمان دعا و نیایش است و آن‌ها در این شب خواسته هایشان را با خداوند در میان می‌گذارند.
مردان از صبح تا بعد از ظهر آخرین روز پاییز وقت دارند تا آیین حمام زمستانی را به جا آورند.
آن‌ها باید بایستند و در حالی که تکه نانی را در دست گرفته‌اند روی سرشان آب بریزند.
بعد از این شست و شو مراسم آتش افروزی، جشن و پایکوبی آغاز می‌شود و خوردن غذایی که از شکمبه بز تهیه شده، در این شب مرسوم است.

• سایر کشورها

اما مهیج‌ترین استقبال از زمستان در باهاما، غرب آفریقا، جامائیکا و بخش‌هایی از کارولینا و ویرجینیا انجام می‌شود.
مردم این مناطق جشنواره‌ای جالب برگزار می‌کنند.
طی آن مردم با لباس‌های عجیب و غریبی مثل کله گاو، پیکر اسب، شیطان و فرشته و غیره به خیابان‌ها می‌آیند و با شادی و پایکوبی وارد روزهای زمستانی می‌شوند.

شب یلدا در شهرهای ایران

شب یلدا که به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده است.
این شب به‌ صورت رسمی در تقویم ایرانیان باستان از سال 502 قبل از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت.
چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است، که ما در این مقاله آن را با عنوان آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان آورده‌ایم.

• استان آذربایجان (شرقی و غربی)

در خطه شمال و آذربایجان رسم بر این است که در این شب خونچه‌های تزیین شده به خانه تازه عروس یا نامزد خانواده بفرستند.
مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و شال‌های قرمزی را اطرافش می‌گذارند.
درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزیین می‌کنند و به خانه عروس می‌برند.

• استان مازندران

در مازندران شب یلدا بسیار با اهمیت و گرامی داشته می‌شود.
در این شب همه مردم به خانه بزرگترها می‌روند.
آن‌ها ضمن دور همنشینی و خواندن فال حافظ و فردوسی خوانی به خوردن تنقلات و میوه‌ها خصوصاً انار، هندوانه و ازگیل می‌پردازند و با خوردن، نوشیدن و شنیدن صحبت‌ها و داستان‌های بزرگترها شب را به صبح می‌رسانند.
آن‌ها معتقدند که صبح بعد از یلدا روز پیروزی خورشید بر سیاهی و تاریکی‌ها است.

• استان اصفهان

در استان اصفهان از قدیم‌الایام آیین‌های ویژه‌ای وجود داشته که کم و بیش هنوز هم ادامه دارد.
به باور اصفهانی‌های قدیم، زمستان به دو بخش «چله» و «چله‌ کوچک» تقسیم می‌شد.
که موعد چله از اول دی ماه تا ‪ بهمن بود اما چله کوچک از دهم بهمن آغاز می‌شد و تا 30 بهمن ادامه داشت.
البته آیین برگزاری شب چله در اصفهان به دو نام چله زری (ماده) و عمو چله (نر) تقسیم می‌شود.
زیرا از گذشته تاکنون همه موجودات و اشیاء را بر اساس جنس مذکر و مونث تقسیم می‌کردند.
اصفهانی‌ها دو شب را به عنوان شب چله برپا می‌کردند و علاوه بر آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان رسم و رسومات خاص خود را در این شب را به جا می‌آوردند.

• استان همدان

همدانی‌ها فالی می‌گیرند به اسم فال سوزن.
همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر می‌خواند.
دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود می‌دانند.
همچنین در مناطق دیگر همدان تنقلاتی که مناسب با آب و هوای آن منطقه است در این شب خورده می‌شود.
در تویسرکان و ملایر، گردو و کشمش و مویز نیز خورده می‌شود که از معمول‌ترین خوراکی‌های موجود در ابن استان‌ها است.

• استان فارس

سفره مردم شیراز مثل سفره نوروز رنگین است.
مرکبات و هندوانه برای سرد مزاج‌ها و خرما و رنگینک برای گرم مزاج‌ها موجود است.
حافظ خوانی جزو جدانشدنی مراسم این شب برای شیرازی‌هاست.
البته خواندن حافظ در این شب نه تنها در شیراز مرسوم است، بلکه رسم کلی چله نشینان شده است.

• استان خراسان

طبق آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان در شهرهای خراسان خواندن شاهنامه فردوسی در این شب مرسوم است.
یکی از آیین‌های شب یلدا در استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی برگزاری مراسم «کف زدن» است.
در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در این دیار به «بیخ» مشهور است.
آن‌ها این گیاه را در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می‌ریزند.
مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب‌های نازک درخت انار به نام «دسته گز» مایع مزبور را هم می‌زنند.
آنقدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور کف کند.
کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می‌شود.

مشهدی‌های عزیز بشتابید برایتان خبرهای خوبی دارم.

اگر می‌خواهید برنامه متفاوت از آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان داشته باشید و به دنبال جشن شاد و مفرح برای شب یلدا هستید، حتماً جداول زیر را مطالعه نمایید.

رزرو هتل مشهد

جشن شب یلدا در هتل‌های مشهد

در مقاله جشن شب یلدا در هتل رفاه مشهد اطلاعات تکمیلی این جشن را مطالعه کنید.

برگزاری جشن شب یلدا در هتل ثامن:

در مقاله جشن شب یلدا در هتل ثامن مشهد اطلاعات تکمیلی این جشن را مطالعه کنید.

برگزار جشن شب یلدا در هتل قصر:

برگزاری جشن شب یلدا در هتل پردیسان:

امیدوارم با خواندن این مقاله با آیین شب یلدا و باورهای مردم باستان بیشتر آشنا شده باشید.

باعث خرسندیست، رزرواسیون مورد اعتمادتان در زمینه رزرو هتل آنلاین باشیم.